PRACA PRZEGLĄDOWA
Patogeneza reumatoidalnego zapalenia stawów. Część I – odpowiedź nabyta, uwarunkowania genetyczne i środowiskowe
Data publikacji online: 16-03-2011
Reumatologia 2011;49(1):47-54
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Kliniczny początek reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) poprzedza faza bezobjawowa, podczas której inicjowana jest odpowiedź autoimmunizacyjna o różnej swoistości, a najbardziej charakterystycznym komponentem jest reaktywność limfocytów T i B na białka cytrulinowane. Rozwój nabytej odpowiedzi jest determinowany przez czynniki genetyczne i środowiskowe. Genetyczne podłoże RZS tworzy polimorficzny gen HLA-DRB1, kodujący cząsteczki DR zawierające „wspólny epitop” i prezentujące autoantygeny, oraz liczne geny związane z odpowiedzią nabytą. Spośród czynników środowiskowych główną rolę przypisuje się tym, które zwiększają cytrulinację białek, tj. paleniu tytoniu i zakażeniom wywołanym przez Porphyromonas gingivalis . Odpowiedź autoimmunizacyjna per se jest niewystarczająca do rozwoju RZS, ale stanowi istotną składową procesów patogennych, ponieważ autoprzeciwciała i aktywowane limfocyty biorą udział w inicjacji i podtrzymywaniu odpowiedzi zapalnej i procesach destrukcyjnych. W artykule omówiono te zagadnienia, opierając się na najnowszych osiągnięciach badawczych i w sposób zbiorczy przedstawiono graficznie (ryc. 1). Znaczenie układu odporności wrodzonej, cytokin i procesów destrukcyjnych w patogenezie RZS będzie przedmiotem następnych opracowań.
REFERENCJE (46)
1.
Stanowisko Zespołu Ekspertów ds. Diagnostyki i Terapii Chorób Reumatycznych – sierpień 2006. Przegląd reumatologiczny 2006; 4: 3-5. .
2.
Filipowicz-Sosnowska A. Reumatoidalne zapalenie stawów. W: Reumatologia kliniczna. Zimmermann-Górska I (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008; 495-518. .
3.
Kontny E, Maśliński W. Sieć cytokin i implikacje terapeutyczne w chorobach reumatycznych. W: Leczenie biologiczne chorób reumatycznych. Wiland P (red.). Termedia, Poznań 2009; 9-36. .
4.
Fazilleau N, Mark L, McHeyzer-Williams J, et al. Follicular helper T cells: lineage and location. Immunity 2009; 30: 324-335. .
6.
Kontny E, Maśliński W. Zaburzenia immunologiczne w patogenezie chorób reumatycznych. W: Reumatologia kliniczna. Zimmermann-Górska I (red.). Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008; 101-131. .
7.
Detert J, Pischon N, Burmester G, et al. The association between rheumatoid arthritis and periodontal disease. Arthritis Res Ther 2010; 12: 218. .
8.
Arnson Y, Shoenfeld Y, Amital H. Effects of tobacco smoke on immunity, inflammation and autoimmunity. J Autoimmunity 2010; 34: J258-J265. .
9.
Świerkot J, Pawłowska J. Aspekty genetyczne w reumatoidalnym zapaleniu stawów. W: Reumatologia 2009/2010 – nowe trendy. Wiland P (red.). Termedia, Poznań 2010; 37-56. .
10.
De Almeida DE, Ling S, Pi X, et al. Immune dysregulation by the rheumatoid arthritis shared epitop. J Immunol 2010; 185: 1927-1934. .
11.
Kontny E, Maśliński W. Patogeneza reumatoidalnego zapalenia stawów. W: Reumatologia 2009/2010 – nowe trendy. Wiland P (red.). Termedia, Poznań 2010; 13-35 .
12.
Niimoto T, Nakasa T, Ishikawa M, et al. MicroRNA-146a express in interleukin-17 producing T cells in rheumatoid arthritis patients. BMC Musculoskeletal Disorders 2010; 11: 209 (doi: 10.1186/1471-2474-11-209). .
13.
Feitsma AL, van der Voort EIH, Franken KLMC, et al. Identification of citrullinated vimentin peptides as T cell epitopes in HLA-DR4-positive patients with rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 2010; 62: 117-125. .
14.
von Delwig A, Locke J, Robinson JH, et al. Response of Th17 cells to a citrullinated arthritogenic aggrecan peptide in patients with rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 2010; 62: 143-149. .
15.
Wegner N, Lundberg K, Kinloch A, et al. Autoimmunity to specific citrullinated proteins gives the first clues to the etiology of rheumatoid arthritis. Immunol Rev 2010; 233: 34-54. .
16.
Snir O, Widhe M, Hermansson M, et al. Antibodies to several citrullinated antigens are enriched in the joints of rheumatoid arthritis patients. Arthritis Rheum 2010; 62: 44-52 .
17.
van der Woude D, Rantapää-Dahlqvist S, Ioan-Facsinay A, et al. Epitope spreading of the anti-citrullinated protein antibody response occurs before disease onset and is associated with the course of early arthritis. Ann Rheum Dis 2010; 69: 1554-1561. .
18.
Song YW, Kang EH. Autoantibodies in rheumatoid arthritis: rheumatoid factors and anticitrullinated protein antibodies. Q J Med 2010; 103: 139-146. .
19.
Hoffmann M, Hayer S, Steiner G. Immunopathogenesis of rheumatoid arthritis. Induction of autoimmune responses by proinflammatory stimuli. Ann NY Acad Sci 2009; 1173: 391-400. .
20.
Trembleau S, Hoffmann M, Meyer B, et al. Immunodominant T-cell epitopes of hnRNP-A2 associated with disease activity in patients with rheumatoid arthritis. Eur J Immunol 2010; 40: 1795-1808. .
21.
Uysal H, Nandakamur KS, Haag S, et al. Antibodies to citrullinated proteins: molecular interactions and arthritogenecity. Immunol Rev 2010; 233: 9-33. .
22.
Schuerwegh AJM, Ioan-Facsinay A, Dorjee AL, et al. Evidence for a functional role of IgE anticitrullinated protein antibodies in rheumatoid arthritis. PNAS 2010; 107: 2586-2591. .
23.
Vuilleumier N, Bas S, Pagano S, et al. Anti-apolipoprotein A-1 IgG predicts major cardiovascular events in patients with rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum 2010; 62: 2640-2650. .
24.
Fujii H, Shao L, Colmenga I, et al. Telomerase insufficiency in rheumatoid arthritis. PNAS 2009; 106: 4360-4365. .
25.
Parish ST, Wu JE, Effros RB. Modulation of T lymphocyte replicative senescence via TNF- inhibition: role of caspase 3. J Immunol 2009; 182: 4237-4243. .
26.
Gullick NJ, Evans HG, Church LD, et al. Linking power Doppler ultrasound to the presence of Th17 cells in the rheumatoid arthritis joint. PLoS ONE 2010; 5: e12516. .
27.
Marston B, Palanichamy A, Anolik JH. B cells in the pathogenesis and treatment of rheumatoid arthritis. Curr Opin Rheumatol 2010; 22: 307-315. .
28.
Leandro MJ, de la Torze I. Translational mini-review series on B cell-directed therapies: the pathogenic role of B cells in autoantibody-associated autoimmune diseases-lesson from B cell-depletion therapy. Clin Exp Immunol 2009; 157: 191-197. .
29.
Benito-Miguel M, García-Carmona Y, Balsa A, et al. A dual action of rheumatoid arthritis synovial fibroblast IL-15 expression on the equilibrium between CD4+CD25+ regulatory T cells and CD4+CD25- responder T cells. J Immunol 2009: 183: 8268-8279. .
30.
Nagar M, Jacob-Hirsch J, Vernitsky H, et al. TNF activates a NF-B-regulated cellular program in human CD45RA – regulatory T cells that modulates their suppressive function. J Immunol 2010; 184: 3570-3581. .
31.
Swainson LA, Mold JE, Bajpai UD, et al. Expression of autoimmune susceptibility gene FcRL3 on human regulatory T cells is associated with dysfunction and high levels of programmed cell death-1. J Immunol 2010; 184: 3639-3647. .
32.
Singh JA, Arayssi T, Duray P, et al. Immunochemistry of normal human knee synovium: a quantitative study. Ann Rheum Dis 2004; 63: 785-790. .
33.
Humby F, Bombardieri M, Manzo A, et al. Ectopic lymphoid structures suport ongoing production of class-switched autoantibodies in rheumatoid synovium. PLoS Med 2009; 6: e1 (doi: 10.1371/journal.pmed.0060001). .
34.
Xu X, Hsu HC, Chen J, et al. Increased expression of activation-induced cytidine deaminase is associated with anti-CCP and rheumatoid factor in rheumatoid arthritis. Scand J Immunol 2009; 70: 309-316. .
35.
Canete JD, Celis R, Moll C, et al. Clinical significance of synovial lymphoid neogenesis and its reversal after anti-tumor necrosis factor alpha therapy in rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis 2009; 68: 751-756. .
36.
Bugatti S, Caporali R, Manzo A, et al. Involvement of subchondral bone marrow in rheumatoid arthritis: lymphoid neogenesis and in situ relationship to subchondral bone marrow osteoclast recruitment. Arthritis Rheum 2005; 52: 3448-3459. .
37.
Jimenez-Boj E, Redlich K, Türk B, et al. Interaction between synovial inflammatory tissue and bone marrow in rheumatoid arthritis. J Immunol 2005; 175: 2579-2588. .
38.
Rangel-Moreno J, Harston L, Navarro C, et al. Inducible bronchus-associated lymphoid tissue (iBALT) in patients with pulmonary complications of rheumatoid arthritis. J Clin Invest 2006; 116: 3183-3194. .
39.
Kuca-Warnawin E, Burakowski T, Kurowska W, et al. Elevated numer of recently activated T cells in bone marrow of patients with rheumatoid arthritis: a role for interleukin 15? Ann Rheum Dis 2011; 70: 227-233. .
40.
Rudnicka W, Burakowski T, Warnawin E, et al. Functional TLR9 modulates bone marrow B cells from rheumatoid arthritis patients. Eur J Immunol 2009; 39: 1211-1220. .
41.
Souto-Carneiro MM, Mahadevan V, Takada K, et al. Alterations in peripheral blood memory B cells in patients with active rheumatoid arthritis are dependent on the activation of tumour necrosis factor. Arthritis Res Ther 2009; 11: R84 (doi: 10.1186/ar2718). .
42.
Nakou M, Katsikas G, Sidiropoulos P, et al. Rituximab therapy reduces activated B cells in both the peripheral blood and bone marrow of patients with rheumatoid arthritis: depletion of memory B cells correlates with clinical response. Arthritis Res Ther 2009; 11: R131 (doi: 10.1186/ar2798). .
43.
Teng YK, Levarth EW, Toes RE, et al. Residual inflammation after rituximab therapy treatment is associated with sustained synovial plasma cell infiltration and enhanced B cell repopulation. Ann Rheum Dis 2009; 68: 1011-1016. .
44.
Solomon GE. T-cell agents in the treatment of rheumatoid arthritis. Bull NYU Hosp Jt Dis 2010; 68: 162-165. .
45.
Scarsi M, Ziglioli T, Airo P. Decreased circulating CD28-negative T cells in patients with rheumatoid arthritis treated with abatacept are correlated with clinical response. J Rheumatol 2010; 37: 911-916. .
46.
Platt AM, Gibson VB, Patakas A, et al. Abatacept limits breach of self-tolerance in murine model of arthritis via effects on the generation of follicular helper cells. J Immunol 2010; 185: 1558-1567.
Copyright: © Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie. This is an Open Access journal, all articles are distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
| eISSN: | 2084-9834 |
| ISSN: | 0034-6233 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
