Wstęp: Objaw Raynauda (Raynaud’s phenomenon – RP) charakteryzuje się dużą różnorodnością obrazu klinicznego, uwarun-kowanego stopniem zaawansowania zaburzeń mikrokrążenia. Kapilaroskopia wałów paznokciowych jest najlepszą nieinwazyjną metodą badania i monitorowania zaburzeń mikrokrążenia. Wobec braku satysfakcjonujących wyników leczenia farmakologicznego terapia fizykalna stanowi cenną możliwość poprawy jakości życia pacjentów z RP.
Cel pracy: Ocena klinicznego efektu terapii z zastosowaniem biostymulacji laserowej oraz impulsowego pola magnetycznego niskiej częstotliwości u 48 pacjentów z pierwotnym RP leczonych pentoksyfiliną (tab. I).
Materiał i metody: Ocenę kliniczną oraz badanie kapilaroskopowe przeprowadzono przed terapią, po 3 tygodniach leczenia pentoksyfiliną oraz po 3 tygodniach stosowania zabiegów fizykote-rapeutycznych. Po 3 tygodniach leczenia pentoksyfiliną losowo wyodrębniono dwie grupy, po 24 osoby każda, w których przez kolejne 3 tygodnie stosowano dodatkowo fizykoterapię. W obu grupach zabiegi stosowano 5 dni w tygodniu. W pierwszej grupie chorzy otrzymywali biostymulację laserową (częstotliwość 1500 Hz, dawka 25 J/cm², czas trwania zabiegu 2,5 min). Pacjenci z drugiej grupy otrzymywali po zabiegu biostymulacji laserowej pole magnetyczne niskiej częstotliwości (40 Hz, indukcja 1–5 mT, czas trwania sesji 10–20 min).
Wyniki: Po 3 tygodniach leczenia pentoksyfiliną różnice w liczbie epizodów RP i ich intensywności nie osiągnęły znamienności statystycznej. Mimo że po zastosowaniu fizykoterapii znamienną poprawę kliniczną wykazano u wszystkich pacjentów, nie stwier-dzono istotnych różnic pomiędzy pacjentami po dwóch rodzajach terapii a pacjentami, którzy otrzymywali jedynie biostymulację laserową. Ponadto po zastosowaniu fizykoterapii wykazano poprawę w zakresie zaburzeń mikrokrążenia w badaniu kapilaroskopowym (ryc. 1–3).
Wnioski: W pracy wykazano korzystny efekt kliniczny biostymulacji laserowej u pacjentów z objawem Raynauda, leczonych pentoksyfiliną, aczkolwiek terapia z zastosowaniem pola magnetycznego niskiej częstotliwości nie miała dodatkowego wpływu na poprawę kliniczną. Po zabiegach fizykoterapeutycznych obserwowano również poprawę w zakresie zaburzeń mikrokrążenia w badaniu kapilaroskopowym.