Cel pracy: Celem pracy było porównanie skuteczności i bezpieczeństwa leczenia metotreksatem (MTX) podawanym doustnie i podskórnie chorym na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).
Materiał i metody: Głównymi kryteriami kwalifikacji do badania była aktywna postać reumatoidalnego zapalenia stawów (minimum 4 bolesne, 3 obrzęknięte stawy, DAS 28 >4) i niestosowanie w przeszłości MTX. Do badania zakwalifikowano 60 chorych (53 kobiety, 7 mężczyzn) w wieku 20–78 lat. Chorzy zostali podzieleni na dwie grupy – 30 otrzymywało MTX doustnie (p.o.) i 30 MTX podskórnie (s.c.). Przez pierwsze 16 tyg. chorzy byli leczeni MTX w dawce 15 mg raz w tygodniu; jeśli nie uzyskano poprawy (obniżenie DAS 28 co najmniej o 0,6) i jednocześnie nie było istotnych działań niepożądanych, dawkę zwiększano do 20 mg. Przed badaniem oraz po 4, 8, 16, 24 tyg. leczenia oceniano aktywność choroby (obliczano wskaźnik DAS 28, liczbę bolesnych oraz obrzękniętych stawów, czas trwania sztywności porannej, nasilenie choroby oceniane przez pacjenta i przez lekarza, sprawność fizyczną chorego wg kwestionariusza HAQ), parametry zapalenia we krwi (OB, białko C-reaktywne) oraz występowanie działań niepożądanych. Wyniki: W ciągu 24-tygodniowej obserwacji terapię MTX przerwano u 4 chorych leczonych MTX p.o. (2 z powodu działań niepożądanych, 2 z powodu nieregularnego zgłaszania się na badania kontrolne) i 4 leczonych MTX s.c. (3 z powodu działań niepożądanych, 1 z powodu nieregularnego zgłaszania się na badania kontrolne). Działania niepożądane wystąpiły ogółem u 71% leczonych MTX p.o. i 66% leczonych MTX s.c. Najczęstsze działania niepożądane dotyczyły przewodu pokarmowego, wzrostu aktywności aminotransferaz i wystąpienia zakażeń. Po MTX s.c. stwierdzono rzadsze występowanie nudności, dolegliwości dyspeptycznych oraz niespecyficznych bólów brzucha niż po MTX podawanym doustnie (odpowiednio 24 i 47%). Dobrą odpowiedź na leczenie (obniżenie DAS 28 o >1,2) w 24. tyg. uzyskano u 69% chorych leczonych MTX s.c. i u 42% leczonych MTX p.o., a średnią (obniżenie DAS 28 o 0,6–1,2) odpowiednio u 16 i 19%.
Wnioski: MTX podawany w postaci iniekcji podskórnych powodował mniej działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego. Stosując te same dawki MTX s.c., uzyskano skuteczniejsze zmniejszenie aktywności choroby w porównaniu z aktywnością choroby po MTX podawanym doustnie.